Ρόζα Παρκς: Η επιβάτις της Ελευθερίας

Τα λεωφορεία των φυλετικών διαχωρισμών

Την 1η Δεκεμβρίου του 1955 στην πόλη Μοντγκόμερυ της Αλαμπάμα, η Ρόζα Παρκς αρνείται να υπακούσει τον οδηγό του λεωφορείου, που της ζήτησε να αφήσει τη θέση της για έναν λευκό επιβάτη και να πάει στο πίσω μέρος του λεωφορείου, όπως προέβλεπε ο φυλετικός διαχωρισμός των ΗΠΑ. Η Ρόζα Παρκς συλλαμβάνεται.

Η αντίστασή της ήταν το έναυσμα του κινήματος κατά του φυλετικού διαχωρισμού, που εκφράστηκε άμεσα με μποϋκοτάζ των λεωφορείων από όλους τους Μαύρους για 381 ημέρες. Ο δρόμος της ελευθερίας είχε ανοίξει.

Rosa Louise McCauley Parks 

1913 -2005

Η Rosa Louise McCauley γεννήθηκε στο Tuskegee της Αλαμπάμα, στις 4 Φεβρουαρίου, 1913, λίγο πριν το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν κόρη της δασκάλας Leona, το γένος Edwards και του ξυλουργού James McCauley. Ήταν αφρικανικής καταγωγής και είχε το όνομα της γιαγιάς της Ρόζας, η οποία ήταν κόρη του ιρλανδού James Percival, ιδιοκτήτη σκλάβων, και της Mary Jane Noble, μιας μαύρης σκλάβας του. Η Ρόζα έλεγε αργότερα ότι σ΄αυτόν τον παππού, στον οποίο δεν μπορούσε κανείς να διακρίνει την αφρικανική καταγωγή του, όφειλε τα λευκά χαρακτηριστικά που είχε η ίδια.

Όταν ήταν μόλις λίγων ετών, ο πατέρας της εγκατέλειψε την οικογένεια, πηγαίνοντας βόρεια για μια καλύτερη ζωή. Η μικρή Ρόζα, ο αδελφός της Συλβέστερ, η μητέρα της και οι παππούδες της μετακόμισαν στο Pine Level, ένα μέρος λίγο έξω από το Μοντγκόμερυ. σε ένα αγρόκτημα. Έτσι η μικρή μεγάλωσε κοντά στον παππού της, το γιο της σκλάβας και του ιδιοκτήτη σκλάβων.

Ο σχεδόν κατάλευκος παππούς της είχε υποστεί τις συνέπειες της σκλαβιάς. Ενώ ήταν ακόμη μικρό αγόρι, ένας ιδιοκτήτης που τον είχε στην κατοχή του, τον χτύπησε ανελέητα και μάλιστα προσπάθησε να τον οδηγήσει στο θάνατο με λιμοκτονία. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος, θεωρούσε η Ρόζα ότι ο παππούς της ανέπτυξε "ένα πολύ έντονο, παθιασμένο μίσος για τους λευκούς ανθρώπους." Αυτός δεν θα αφηνε ποτέ τις κόρες του να εργαστούν στα λευκά σπίτια και δεν θα άφηνε τα εγγόνια του να παίξουν με τα λευκά παιδιά. 

Κάθε φορά που υπήρχε δράση της Κου Κλουξ Κλαν σε εξέλιξη, ο παππούς της Ρόζας έμενε ξάγρυπνος και στεκόταν όλη τη νύχτα στην μπροσντινή βεράντα του σπιτιού με το τουφέκι του στα χέρια, τολμώντας ουσιαστικά να τους αποτρέψει να πλησιάσουν και να εισβάλουν στο αγρόκτημα. Η Ρόζα πήγαινε πολλές φορές κοντά του και ευχόταν, όπως αφηγείται, να δει τον παππού της να σκοτώνει έναν Κου-Κλούξερ .

Η νεαρή Ρόζα ίσως είχε μάθει από τον παππού της να υψώνει το ανάστημά της, όταν απειλείτο από Λευκούς. Όταν ήταν δέκα ετών, ένα λευκό αγόρι απείλησε να τη χτυπήσει. Η Ρόζα πήρε ένα τούβλο με πρόθεση να τον αντιμετωπίσει. Όταν η γιαγιά της άκουσε να της διηγείται το συμβάν, την επέπληξε σοβαρά, λέγοντάς της ότι δεν πρέπει ποτέ να προβαίνει σε αντίποινα, ακόμη και αν κάποιος Λευκός την τραυμάτιζε. Η γιαγιά της, την προειδοποιήσεε ότι αν ενεργούσε έτσι, θα μπορούσε να καταλήξει κατακρεουργημένη, πριν καν μεγαλώσει. Η άγρια επίπληξη της γιαγιάς έκανε τη μικρή Ρόζα να κλαίει με αναφιλητά, γιατί αισθανόταν ότι η γιαγιά της είχε πάρει το μέρος της ''εχθρικής λευκής φυλής εναντίον της" όπως γράφει στην αυτοβιογραφία της και η απάντηση που είχε δώσει τότε η θαρραλέα νεαρή ήταν , "θα προτιμούσα να με λυντσάρουν, παρά να το βάλω στα πόδια εξ αιτίας αυτών. Θα μπορούσαν, οποιαδήποτε στιγμή να με πιάσουν με ένα σχοινί που είχαν πάντα μαζί τους για μένα κάθε φορά που θα το επιθυμούσαν. "

Όλοι ήταν μέλη της Αφρικανικής Επισκοπικής Εκκλησίας των Μεθοδιστών, που είχε ιδρυθεί από δωρεές ελεύθερων Μαύρων στη Φιλαδέλφεια, Πενσυλβάνια, στις αρχές του 19ου αιώνα.

Παρά τα εμπόδια στην εκπαίδευση των Μαύρων, η μητέρα της Ρόζας την εκπαίδευσε στο σπίτι μέχρι τα ένδεκα χρόνια της και στη συνέχεια την έστειλε στο Μοντγκόμερυ, όπου ζούσε η θεία της, για να φοιτήσει στη σχολή Industrial School for Girls, που είχαν ιδρύσει οικογένειες Λευκών του Βορρά.

Στη συνέχεια άρχισε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Alabama State Teachers College για Mαύρους, αλλά δεν μπόρεσε να συνεχίσει, διότι έπρεπε να φροντίσει τη γιαγιά της και στη συνέχεια τη μητέρα της, που είχαν αρρωστήσει.

Στα νεανικά της χρόνια υπέφερε πολύ από τις ταπεινώσεις του ρατσισμού.Θυμάται, όπως αναφέρει, τον παππού της να στέκεται φρουρός όλο το βράδυ μπροστά στο αγρόκτημα για να αντιμετωπίσει τη δράση της Κου Κλουξ Κλαν, που είχε μάλιστα κάψει δύο φορές στο Montgomery τη Βιομηχανική Σχολή. Έζησε τον καθημερινό ρατσισμό και ως παιδί, σκεφτόταν ότι ''το νερό από τις βρύσες για Λευκούς ήταν καλύτερο από τις βρύσες για Μαύρους''.

1950.Φυλετικός διαχωρισμός στο νερό

Τα μεταφορικά μέσα αποτελούσαν άλλο ένα στοιχείο του διαχωρισμού στην καθημερινή ζωή, αφού ήταν καθορισμένα τα τμήματα για λευκούς και μαύρους επιβάτες. Το πιο απάνθρωπο ήταν ότι τα παιδιά των μαύρων γονιών δεν είχαν δικαίωμα να επιβιβάζονται στα σχολικά και ήταν αναγκασμένα να πηγαίνουν πεζή ως το σχολείο στο Pine Level:

Έβλεπα το λεωφορείο να περνάει κάθε μέρα. Αλλά για μένα, ίσχυε αυτό. Δεν είχαμε καμία επιλογή παρά να αποδεχθούμε αυτό που αποτελούσε την καθημερινότητά μας, μια πολύ σκληρή καθημερινότητα. Το λεωφορείο ήταν ένα από τα πρώτα στοιχεία στα οποία κατάλαβα ότι υπήρχε ένας κόσμος για τους Μαύρους και ένα για τους Λευκούς."

Το ξεκίνημα του ακτιβισμού 

Όταν η Ρόζα ήταν 18 ετών, γνώρισε τον Raymond Parks, έναν κουρέα ακτιβιστή για τα Πολιτικά Δικαιώματα και μέλος της ένωσης ''National Association for the Advancement of Colored People'' της Αλαμπάμα (Εθνική Ένωση για την Πρόοδο της Έγχρωμων, NAACP). Είχε εντυπωσιαστεί από το πόσο δυναμικά είχε αντιταχθεί, - όπως και ο παππούς της - στο να εκφοβίζεται από τους Λευκούς. Ήταν ''ο πρώτος πραγματικός ακτιβιστής που γνώρισα ποτέ.'' θα πει. Τον σεβόταν και τον ερωτεύτηκε.Τον Δεκέμβριο του 1932, παντρεύτηκε τον Raymond. 

Το ζεύγος Παρκς. Έζησαν μαζί 45 χρόνια

Όταν μετακόμισαν στα ανατολικά του Μοντγκόμερυ, αποφάσισε να τελειώσει το Γυμνάσιο και, παρά τις οικογενειακές ευθύνες το ολοκληρώνει το 1934, σε μια εποχή που μόνο επτά τοις εκατό των Μαύρων κατορθώνει να φτάσει σ' αυτό το επίπεδο σπουδών. 

Ο ακτιβισμός του Raymond τον έθετε σε συνεχή κίνδυνο. Παρευρισκόταν σε μυστικές συναντήσεις το βράδυ, και η Ρόζα φοβόταν ότι κάποιο βράδυ δεν θα επέστρεφε ζωντανός στο σπίτι. Λόγω του κινδύνου που είχε η δράση του, ο Raymond δεν ήθελε η Ρόζα να συμμετέχει. Αλλά όταν πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις στο δικό τους σπίτι, η Ρόζα συμμετείχε και μάλιστα υπενθύμισε στους άνδρες να απλώσουν τα όπλα τους πάνω στο τραπέζι, σε περίπτωση που η αστυνομία ή η Κλαν τους έκαναν επιδρομή. Στην αυτοβιογραφία της, αναφέρει:

''Υπήρχε ένα μικρό τραπέζι περίπου στο μέγεθος ενός χαρτοπαικτικού τραπεζιού, που κάθονταν όλοι γύρω. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που είχα δει τόσους λίγους άνδρες με τόσα πολλά όπλα!Το τραπέζι ήταν καλυμμένο από τόσα όπλα, που δεν ήξερα πού να βάλω κάποια αναψυκτικά. "

Το 1940, οι Παρκς γίνονται μέλη της Κοινωνίας των εκλεκτόρων,Voters' League.

Το Δεκέμβριο του 1943, η Ρόζα έγινε ενεργή ακτιβίστρια, ως μέλος του κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα, American Civil Rights Movement, και ως γραμματέας στην NAACP. Συνεργάστηκε πολύ στενά με έναν άνδρα που ονομαζόταν E.D. Nixon και ο οποίος την ενέπνευσε να τον βοηθήσει προκειμένου οι Αφρο-Αμερικανοί να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους του Μοντγκόμερυ.

Για να εγγραφούν οι Αφρο-Αμερικανοί υποχρεούνταν να απαντήσουν σε μια μακρά λίστα με ερωτήσεις σχετικές με το νόμο, που ήταν τόσο τεχνικές. ώστε ακόμη και επαγγελματίες νομικοί να αποτυγχάνουν συχνά στο τεστ. Θα έπρεπε επίσης να πληρώσουν ένα σημαντικό, συχνά δυσβάσταχτο ποσό για την εγγραφή. Είχαν επίσης την υποχρέωση να προσδιορίσουν τον εργοδότη τους, ο οποίος ήταν συνήθως λευκός και ήταν σίγουρο ότι θα τους απέλυε για αυτή την εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους. Και τέλος, οι Αφρο-Αμερικανοί που είχαν επιτυχία στην εγγραφή θα έβλεπαν τα ονόματά τους τυπωμένα στην εφημερίδα, κάτι που θα τους μετέτρεπε σε πιθανούς στόχους της βίαιης λευκής υπεροχής.

Edgar Nixon, 22 Φεβρουαρίου 1957

Η Ρόζα Πάρκς ξεπέρασε όλα αυτά τα εμπόδια μόνη της με επιτυχία και έκανε την εγγραφή για να ψηφίζει. Εργάστηκε στενά με τον E.D. Nixon προκειμένου να βοηθήσουν κι άλλους Μαύρους του Μοντγκόμερυ στη μελέτη για τις εξετάσεις, να συγκεντρώσουν τα χρήματα για τα παράβολα εγγραφής, να βρουν νέες θέσεις εργασίας για όσους είχαν απολυθεί και κυρίως να αποκτήσουν το θάρρος για να αντιμετωπίζουν ενδεχόμενη βία. Η Ρόζα και ο Nixon προσπάθησαν επίσης να χρησιμοποιήσουν το νόμο κατά των Λευκών, όσων έκαναν επιθέσεις ή σκότωναν Μαύρους ή βίαζαν μαύρες γυναίκες. Τέτοια εγκλήματα ήταν κοινά στον Νότο, αλλά σχεδόν πάντα έμεναν ατιμώρητα. Καθώς ήταν γραμματέας στο τοπικό NAACP, η Ρόζα έπρεπε να τεκμηριώνει αυτές τις πράξεις βίας ταξιδεύοντας σε επικίνδυνες περιοχές για να πάρει συνέντευξη από τους επιζώντες. Αυτή και ο Νίξον θα χρησιμοποιήσουν τις επαφές τους στο Βορρά προκειμένου να δημοσιοποιήσουν τη βία έξω από το Νότο, εξασφαλίζοντας ότι τα εγκλήματα , αν και ατιμώρητα, δεν ήταν αόρατα.

Γι αυτό το ρόλο της στην ένωση, είχε πει: ''Ήμουν η μόνη γυναίκα εκεί, και χρειάζονταν μια γραμματέα, και ήμουν πολύ ντροπαλή για να πω όχι." Αυτή τη δραστηριότητα την κράτησε μέχρι το 1957, που έφυγε από την πόλη.

Το 1954, όταν η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ στην υπόθεση'' Brown κατά Συμβουλίου Εκπαίδευσης'' Brown v. Board of Education, έκρινε παράνομο το διαχωρισμό στα σχολεία , η Ρόζα και ο Νίξον αγωνίστηκαν ώστε να εφαρμοστεί αυτή η απόφαση και να καταργηθεί ο φυλετικός διαχωρισμός των σχολείων. Η Ρόζα ένα χρόνο αργότερα, όταν αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο είχε ήδη πάνω από δύο δεκαετίες αγώνα και αντίστασης κατά της καταπίεσης και των φυλετικών διακρίσεων. .

Τα λεωφορεία των φυλετικών διαχωρισμών

Μεταξύ των ετών 1900 και 1906, καθώς οι νόμοι επέβαλαν τον διαχωρισμό σε όλο το Νότο, είκοσι πέντε νότιες πόλεις οργάνωσαν μποϋκοτάζ των λεωφορείων.

Κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, ο αγώνας κατά του διαχωρισμού στα λεωφορεία είχε εξαπλωθεί σε όλο το Νότο για μια ακόμη φορά, καθώς οι μαύροι βετεράνοι απαιτούσαν ίση μεταχείριση. Δεν ήταν έτοιμοι να πεθάνουν πολεμώντας τη φρίκη του ρατσισμού των Ναζί στην Ευρώπη, ενώ τους αρνούνταν την καταπολέμηση του ρατσισμού στον τόπο τους . Κατά τη διάρκεια του πολέμου, τα λεωφορεία έγιναν συχνά σκηνικά αντιπαράθεσης. Σε αντίθεση με άλλους χώρους φυλετικού διαχωρισμού, όπως εστιατόρια ή κινηματογραφικές αίθουσες, όπου οι Αφρο-Αμερικανοί συχνά δεν επιτρεπόταν καθόλου να εισέρχονται, στα λεωφορεία αναγκάζονταν να συνεπιβαίνουν λευκοί και μαύροι Αμερικανοί σε έναν εξαιρετικά στενό χώρο. Όταν οι λευκοί επιβάτες ταπείνωναν τους μαύρους στα λεωφορεία, η ταπείνωση γινόταν μεγαλύτερη από το γεγονός ότι παρακολουθούσαν τόσοι πολλοί άνθρωποι. Και δεν υπήρχε τρόπος να ξεφύγει το ντρόπιασμα κανένας, γιατί το λεωφορείο, μετά από όλα, ήταν ήδη σε κίνηση. Η ένταση στα λεωφορεία αυξήθηκε ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι στους οδηγούς των λεωφορείων δόθηκαν αστυνομικές δυνατότητες και δικαίωμα οπλοφορίας με σκοπό την επιβολή του διαχωρισμού.

Στα λεωφορεία του Μοντγκόμερυ, οι τέσσερις πρώτες σειρές προορίζονταν μόνο για τους Λευκούς. Οι Μαύροι, οι οποίοι αντιπροσώπευαν το εβδομήντα πεντε τοις εκατό των χρηστών ήταν υποχρεωμένοι να πηγαίνουν στο πίσω μέρος του λεωφορείου και μπορούσαν να κάθονται στην κεντρική ζώνη, έως ότου κάποιος Λευκός επιβιβαζόταν.Τότε έπρεπε, είτε να εγκαταλείψουν το σημείο αυτό και να πάνε πίσω, είτε να εγκαταλείψουν το λεωφορείο αν δεν υπήρχε χώρος.

Η απόλυτη ταπείνωση όμως ήταν το εξής: Αν τα καθίσματα της μπροστινής ζώνης ήταν κατειλημμένα από Λευκούς, τότε οι Μαύροι που επρόκειτο να επιβιβαστούν, έπρεπε να μπουν από την μπροστινή πόρτα, να αγοράσουν το εισιτήριο, να κατέβουν και πάλι και να ξαναεπιβιβαστούν από την πίσω πόρτα του λεωφορείου, για τις θέσεις που προορίζονται για αυτούς και όχι να διασχίσουν το διάδρομο.

Για πολλά χρόνια, η μαύρη κοινότητα διαμαρτυρόταν για την κατάσταση, κάποιοι τολμηροί παραβίαζαν τον κανονισμό, κάτι που είχαν πληρώσει σκληρά, μερικές φορές, μάλιστα, με τη ίδια τη ζωή τους.

Το Μοντγκόμερυ ήταν κοντά σε δύο βάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας και συγκέντρωνε μαύρους στρατιώτες από όλη τη χώρα στην πόλη. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγοσμίου Πολέμου, όταν ένας από αυτούς τους στρατιώτες αντιστάθηκε στις εντολές του οδηγού του λεωφορείου, ένας αστυνομικός κλήθηκε και ο άνδρας πυροβολήθηκε. Σε μια άλλη περίπτωση, ένας μαύρος βετεράνος αρνήθηκε να μετακινηθεί από τη θέση του, και ο οδηγός του λεωφορείου τον πυροβόλησε στο πόδι. Σε ένα τρίτο περιστατικό, όταν μια μαύρη υπολοχαγός του Σώματος Στρατού Γυναικών αρνήθηκε να εγκαταλείψει την θέση της για χάρη λευκού επιβάτη, η αστυνομία τη χτύπησε και την πήρε στη φυλακή. Το 1945, κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους του πολέμου, δύο μέλη του Σώματος Στρατού Γυναικών αρνήθηκαν να μετακινηθούν από τη θέση τους και ξυλοκοπήθηκαν από τον οδηγό. Παρά το γεγονός ότι η αντίσταση στο διαχωρισμό στις μεταφορές συνέβαινε και σε άλλες περιοχές του Νότου, το γεγονός ότι το Μοντγκόμερυ είχε δύο βάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας, σήμαινε ότι ''στάθηκε στο επίκεντρο του ανταροπόλεμου στα λεωφορεία" όπως λέει η ιστορικός Glenda Gilmore .

Μοντγκόμερυ, Αλαμπάμα:Το κτίριο 800 (Austin Hall) στην αεροπορική βάση Maxwell

Οι βάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας στο Μοντγκόμερυ συνέβαλαν στην αντίσταση με έναν άλλο τρόπο: Οι βάσεις δεν διαχωρίζονταν. Το 1941, ο πρόεδρος Ρούσβελτ είχε διατάξει για όλες τις στρατιωτικές βιομηχανίες, να εφαρμοστεί ο διαχωρισμός, προκειμένου να αποφευχθεί μια μαζική διαδήλωση στην Ουάσινγκτον. Αυτό σήμαινε ότι, θα εφαρμοζόταν ακόμη και στις πιο ρατσιστικές περιοχές του Νότου, όπου Μαύροι και Λευκοί εργάζονταν δίπλα-δίπλα σε στρατιωτικές βάσεις, διότι εξ αντικειμένου δεν γινόταν να δουλεύουν χωριστά.. Στο Μοντγκόμερυ, ένας στους δεκατέσσερις αμάχους, συμπεριλαμβανομένης και τις Ρόζας Πάρκς, εργάστηκαν για αυτές τις διαχωρισμένες βάσεις κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στα λεωφορεία για τις βάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας εφαρμόρτηκε επίσης ο διαχωρισμός, και η Ρόζα, που συναντούσε συχνά μια λευκή γυναίκα και το αγοράκι της στο λεωφορείο της βάσης, έπρεπε μόλις επιβιβάζονταν στο λεωφορείο της πόλης, να σταματήσουν τη συνομιλία τους και η Ρόζα να μετακινηθεί στο πίσω μέρος του λεωφορείου, όπως προέβλεπε ο διαχωρισμός. Στη βιογραφία της θα γράψει: 

''Μπορεί κανείς να πει ότι η αεροπορική βάσηMaxwell μου άνοιξε τα μάτια μου. Ήταν μια εναλλακτική πραγματικότητα στις άσχημες πολιτικές του Jim Crow ».

Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί Αφρο-Αμερικανοί στο Μοντγκόμερυ είχαν ίση μεταχείριση οδηγώντας τα λεωφορεία των βάσεων της Πολεμικής Αεροπορίας, αύξανε την αντίστασή τους στην ταπείνωση και τον κίνδυνο που αντιμετώπιζαν ως επιβάτες τα αστικά λεωφορεία. Κατά τη διάρκεια και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας αυξανόμενος αριθμός μαύρων πολιτών αρνείτο να παραχωρήσει τη θέση του σε λευκούς. Συνήθως ξυλοκοπούνταν και συλλαμβάνονταν, και σε μία περίπτωση, μάλιστα, όταν μια γυναίκα προσπάθησε να πάει την αστυνομία στο δικαστήριο για τον ξυλοδαρμό της, δύο αστυνομικοί βίασαν την κόρη της για αντίποινα.

Η Ρόζα Παρκς ήταν από αυτούς που πλήρωσαν την αντίσταση στο ρατσισμό: Μια βροχερή μέρα του1943, ο οδηγός του λεωφορείου James Blake, της ζήτησε να κατεβεί από το λεωφορείο και να επιβιβαστεί και πάλι από την πίσω πόρτα. Εκείνη κατευθύνθηκε προς την πόρτα, αλλά της έπεσε το πορτοφόλι και κάθισε για μια στιγμή σε ένα κάθισμα για να ψάξει κάτω από τα καθίσματα. Έξαλλος, ο οδηγός του λεωφορείου που τόλμησε να καθίσει σε κάθισμα Λευκού, δεν της έδωσε λίγο χρόνο να πάει στην πίσω πόρτα, αλλά επιτάχυνε και απομακρύνθηκε αφήνοντάς την στο δρόμο. Η Ρόζα περπάτησε πάνω από πέντε μίλια υπό βροχή. Κατά τρόπο ειρωνικό, συναντά και πάλι αυτόν τον οδηγό το 1955.

Η Ρόζα Παρκς στο λεωφορείο.Φωτ. Don Cravens Courtesy Time Life. Smithsonian Institute

Η αντίσταση της Ρόζας Παρκς

Την πρώτη Δεκεμβρίου του 1955, η Ροζα Παρκς μπαίνοντας στο λεωφορείο αναγνώρισε τον James Blake, τον οδηγό ο οποίος την είχε κατεβάσει από το λεωφορείο πριν από 12 χρόνια και εξ αιτίας του είχε περπατήσει τόσα μίλια.

Εκείνη την ημέρα μετά τη δουλειά, παίρνει το λεωφορείο γύρω στις 6μμ. και κάθεται στη μέση, Από την στάση που ήταν μπροστά στο Empire Theater μπαίνουν τέσσερις Λευκοί, αλλά δεν υπήρχαν καθίσματα παρά μόνο για τρεις επιβάτες.Το τέταρτο άτομο το επισημαίνει στον Blake, ο οποίος ζητά από τους Μαύρους που κάθονταν στις θέσεις της μεσαίας γραμμής της μεσαίας ζώνης, να μετακινηθούν προς τα πίσω. Τρείς άνδρες αρνούνται αλλά τελικά συμμορφώνονται, εκτός από την Ρόζα, που παραμένει σ' αυτή τη σειρά, δεχόμενη μόνο να μετακινηθεί προς τα δεξιά κοντά στο παράθυρο.

Ο Blake, εξοργισμένος μαζί της, που αρνήθηκε να μετακινηθεί προς το τμήμα για έγχρωμους, κατεβαίνει από το λεωφορείο, καλεί το αφεντικό του και του ζητά να φέρει την αστυνομία.

Η Ρόζα συλλαμβάνεται και οδηγείται στο αστυνομικό τμήμα στο δημαρχείο και στη συνέχεια μεταφέρεται στη φυλακή. Επικοινωνεί με το δικηγόρο Edgar Νixon, μέλος του NAACP, μια από τις κύριες οργανώσεις που υπερασπίζονταν τα δικαιώματα των μαύρων Αμερικανών. Αν και γίνεται έξαλλος με την αγωγή κατά της Ρόζας, ο Nixon αντιλαμβάνεται αμέσως τη συμβολική αξία του γεγονότος για τη μάχη που έδιναν για την καταπολέμηση του φυλετικού διαχωρισμού και καλεί ένα λευκό δικηγόρο, τον Clifford Durr, ο οποίος συμφωνεί να αμφισβητήσει το νόμο περί διαχωρισμού στα λεωφορεία. Την ελευθερώνουν το επόμενο βράδυ.

Το Μποϋκοτάζ που άλλαξε για πάντα το Νότο

Οι 50 ηγέτες της Αφρο-Αμερικανικής Κοινότητας υπό την ηγεσία ενός νεαρού πάστορα Δρ Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, συνεδρίασαν στην εκκλησία των Βαπτιστών "Dexter Avenue Baptist Church" προκειμένου να αποφασίσουν τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν μετά τη σύλληψη της Παρκς. Έτσι έστησαν το "Montgomery Improvement Association''και εξέλεξαν τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ως πρόεδρο. Αυτή η μαζική κινητοποίηση θα εκτοξεύσει τον απόστολο της μη βίας στην πρώτη γραμμή της αμερικανικής πολιτικής. Ετσι εγκαινιάζει με έναν συγκεκριμένο τρόπο τη θεωρία του της ''μη- βίας'' που θα χαρακτηρίσει τον τρόπο της πολιτικής του παρέμβασης.

Η Ένωση έκανε έκκληση για μποϋκοτάζ των λεωφορείων για την Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 1955.Διανεμήθηκαν 35.000 φυλλάδια στη μαύρη κοινότητα. Το σύνθημα ''Μποϋκοτάζ'' δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα των Μαύρων ''Montgomery Advertiser'' και ήχησε στις θρησκευτικές τελετές μέσα στις εκκλησίες.

Το μποϋκοτάζ ξεκινά και ακολουθείται από όλη την αφρο-αμερικανική κοινότητα που το υποστήριζε σε σύνολο εκατό τοις εκατό. Άρχισαν οι άδικες συλλήψεις, βομβιστικές επιθέσεις, πυροβολισμοί, απειλητικά τηλεφωνήματα το βράδυ, απειλές, εκβιασμοί, παράνομες παραπομπές, χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης, τίποτα δεν μπορούσε όμως, να σταματήσει τον στόχο των περιπατητών. Κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο ή τον κρύο αέρα του χειμώνα, οι περισσότεροι Αφροαμερικανοί περπατούσαν, για να πάνε στη δουλειά, στο σχολείο και σε άλλα μέρη.

"Θα περπατήσετε σήμερα, ώστε αύριο τα εγγόνια σας να πάρουν το λεωφορείο χωρίς να ταπεινώνονται."

Γεγονότα που οδήγησαν στο Μποϋκοτάζ

Το 1946 ιδρύθηκε η οργάνωση που ήταν υπεύθυνη για την έναρξη του Μποϋκοτάζ των λεωφορείων στο Μοντγκόμερυ: το WPC (Women’s Political Council) Πολιτικό Συμβουλίο Γυναικών, που έγινε σε σύντομο χρονικό διάστημα η πιο ριζοσπαστική οργάνωση στην πόλη. 

Σύμφωνα με την συγγραφέα Jeanne Theoharis, από τις αρχές του 1950, οι άνθρωποι ήξεραν να υποβάλλουν τις καταγγελίες τους για το φυλετικό διαχωρισμό των λεωφορείων στο WPC : Οι τριακόσιες δυναμικές γυναίκες της οργάνωσης, συνέλεγαν από το 1954 αναφορές, συναντήθηκαν με αξιωματούχους της πόλης, πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα, ετοίμαζαν δημόσιες ακροάσεις και γενικά κοινοποιούσαν την οργή για το διαχωρισμό των λεωφορείων. Η πρόεδρος του Συμβουλίου, Jo Ann Robinson περιγράφει την οργάνωση ως ''γυναικεία δύναμη, που στήθηκε για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε αδικία."

Jo Ann Robinson.Wikipedia

Το 1954, ενάμισυ χρόνο πριν από το Μποϋκοτάζ του Μοντγκόμερυ, η Jo Ann Robinson απέστειλε επιστολή προς τον δήμαρχο του Μοντγκόμερυ, με την οποία τον ενημέρωνε ότι θα οργανωθεί μποϋκοτάζ στα λεωφορεία, αν δεν βελτιωθούν οι συνθήκες. Του υπενθύμισε ότι τρεις στους τέσσερις επιβάτες ήταν Μαύροι, και ότι το σύστημα των λεωφορείων θα κατέρρεε χωρίς την οικονομική υποστήριξη των μαύρων επιβατών. Ο αγώνας ενάντια στον διαχωρισμό των λεωφορείων κλιμακώθηκε το 1954 για το λόγο ότι το Ανώτατο Δικαστήριο κήρυξε παράνομη την εφαρμογή των χωριστών σχολείων, με αποτέλεσμα πολλοί Αφρο-Αμερικανοί να αισθάνονται ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να αμφισβητήσουν το διαχωρισμό και σε άλλους τομείς.

Καθώς στο Πολιτικό Συμβούλιο Γυναικών (Women’s Political Council) άρχισαν να σχεδιάζουν το μποϊκοτάζ, στην NAACP θεωρούσαν ότι το θέμα του Μοντγκόμερυ, απαιτούσε μια διαφορετική στρατηγική για την καταπολέμηση του διαχωρισμού στα λεωφορεία: Έπρεπε να αμφισβητηθεί η νομιμότητά της στο δικαστήριο, ακριβώς όπως είχε προσβληθεί επιτυχώς η νομιμότητα των διαχωρισμένων σχολείων. Για να αμφισβητηθούν αυτοί οι νόμοι του διαχωρισμού και να καταργηθούν, χρειαζόταν πρώτα κάποιος να συλληφθεί. Στη συνέχεια, στο δικαστήριο, αντί να ομολογήσει την ενοχή του για την παραβίαση του νόμου, οι δικηγόροι του NAACP θα ισχυρίζονταν ότι ο ίδιος ο νόμος ήταν αντισυνταγματικός. Τα τοπικά δικαστήρια στο Νότο, φυσικά, δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποδεχθεί το αίτημα αυτό. Έτσι, το NAACP θα έκανε έφεση και η υπόθεση θα οδηγείτο στα ανώτερα δικαστήρια, με απώτερο στόχο την ανάληψη της υπόθεσης στο Ανώτατο Δικαστήριο. Με αυτόν τον στόχο κατά νου, η τοπική NAACP - συμπεριλαμβανομένης της Ρόζας Πάρκς και του πολιτικού εταίρου της Σ.Δ. Νίξον - περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία για να πραγματοποιηθεί η σύλληψη, η οποία θα τους επέτρεπε να στήσουν μια υπόθεση αναγκαία για τον αγώνα τους κατά του διαχωρισμού.

Σύντομα, η κόρη ενός τοπικού υπουργού συνελήφθη επειδή αρνήθηκε να κινηθεί από τη θέση της στο λεωφορείο, αλλά ο πατέρας της δεν ήθελε να χρησιμοποιηθεί το γεγονός από το NAACP ,ώστε να στηθεί μια μεγάλη υπόθεση με επίκεντρο την κόρη του. Και έτσι, η Ρόζα και ο Νίξον συνέχισε να περιμένουν.

Στις 2 Μαρτίου, 1955 μία μαθήτρια λυκείου, η Claudette Colvin, συνελήφθη επειδή αρνήθηκε να κινηθεί από τη θέση της. Η Claudette, μάλιστα, είχε γράψει πρόσφατα ένα θέμα σχετικά με το διαχωρισμό. Όπως η ίδια εξήγησε αργότερα, ''Είχαμε μελετήσει το Σύνταγμα στην τάξη της κυρίας Nesbitt. Ήξερα ότι είχα δικαιώματα "

Η Claudette Colvin και οι γονείς της δήλωσαν ότι ήταν πρόθυμοι να οργανωθεί μια υπόθεση γύρω από τη σύλληψή της, ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι θα αντιμετώπιζε λυντσάρισμα. Ωστόσο ,ο Νίξον αμφέβαλε κατα πόσο η νεαρή θα μπορούσε να αντέξει μέχρι τέλους κάτω από την ιδιαίτερη πίεση, διότι προχωρώντας η υπόθεσή της από τα τοπικά δικαστήρια σε δικαστήρια του κράτους, στη συνέχεια στα ομοσπονδιακά και τελος στο Ανώτατο Δικαστήριο, θα απαιτούνταν πολλοί μήνες, διάστημα κατά το οποίο το τηλέφωνο θα μπορούσε να χτυπάει όλη τη νύχτα με απειλές κατά της ζωής της, μήνες κατά τους οποίους αυτή θα ήταν συνεχώς δαιμονοποιημένη στα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Ήταν άλλο πράγμα να αντιμετωπίσει με θάρρος μια στιγμή κινδύνου, και άλλο να αντέξει μήνες και μήνες συνεχούς, έντονης παρενόχλησης. Ο Νίξον καταλάβαινε ότι έπρεπε να οικοδομήσουν μια υπόθεση γύρω από κάποιον, που είχε αποδείξει ότι μπορούσε να υποστεί όλη αυτή την πίεση.

Η Κλωντέτ πληγώθηκε, όταν αποφασίστηκε ότι δεν ήταν κατάλληλη για αυτό το σκοπό. Ακόμη και εκείνοι που είχαν πιστέψει σ 'αυτήν, φάνηκε να γυρίσουν την πλάτη τους, όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν έγκυος. Πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι ήταν ντροπή το να είναι μια νεαρή, ανύπαντρη μητέρα και άρχισαν να χρησιμοποιούν την εγκυμοσύνη της ως δικαιολογία για να μην την υποστηρίζουν. Κλωντέτ αργότερα έγραψε ότι η Ρόζα Παρκς ήταν η μόνη που τη βοήθησε μέσα σ' αυτή την οδυνηρή στιγμή. Είδε μεγάλες ηγετικές ικανότητες στην νεαρή Κλωντέτ και την κάλεσε να παρακολουθήσει τις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Νεολαίας του NAACP. Όταν μάλιστα, μετά τις συναντήσεις λόγω προχωρημένης ώρας, δεν θα μπορούσε να επιστρέψει στο σπίτι, θα κοιμόταν στο σπίτι της Ρόζας. Έτσι η Ρόζα την όρισε γραμματέα του Συμβουλίου Νεολαίας και παρότρυνε κι άλλους νέους να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Μερικοί απ 'αυτούς το έπραξαν, αλλά δεν τους έτυχε κάποια σύλληψη.

Παρά το γεγονός ότι η Κλωντέτ ήταν άτομο πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηθεί μια υπόθεση για τα δικαστήρια και παρ ότι ήταν βαθιά πληγωμένη από την απόρριψη των ηγετών του Μοντγκόμερυ, θεωρούσε ότι το μόνο άτομο που θα μπορούσαν να εμπιστευφθούν και να σταθεί στο ύψος της αποστολής, ήταν η Ρόζα Παρκς.

"Υπήρξε μια εποχή που νόμιζα ότι θα ήμουν το επίκεντρο της υπόθεσης των λεωφορείων. Ήμουν πρόθυμη να συνεχίσω στο δικαστήριο. Ήθελα να προχωρήσουν με μένα και να προχωρήσουν σε ένσταση στο δικαστήριο. Είχα αρκετή αυτοπεποίθηση για να συνεχίσω. Ωστόσο, αφού ήμουν μαζί με τη Ρόζα στις συνεδριάσεις NAACP, σκέφτηκα, λοιπόν, ίσως αυτή είναι το σωστό πρόσωπο. Η Ρόζα είναι ισχυρή "

Το πρωί της 1ης Δεκεμβρίου, 1955, η Ρόζα πήγε όπως πάντα στη δουλειά της. Κατά τη διάρκεια του διαλείμματος για καφέ, συναντήθηκε με τον πρόεδρο του τοπικού κολλεγίου, για να συζητήσουν την οργάνωση ενός εργαστηρίου στο NAACP και κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού διαλείμματος , συναντήθηκε με τον δικηγόρο που χειριζόταν την περίπτωση της Κλωντέτ.. Μέχρι το τέλος της ημέρας ήταν κατάκοπη. Επιβιβάστηκε στο λεωφορείο για να πάει στο σπίτι ανυπομονώντας να ξεκουραστεί λιγάκι.

Δεν κάθισε στο λευκό τμήμα. Κάθισε σε μια θέση στη μέση του λεωφορείου. Ωστόσο, το λευκό τμήμα στο μπροστινό μέρος του λεωφορείου σύντομα γέμισε, και ο οδηγός φώναξε στους μαύρους επιβάτες που κάθονταν στη μέση, να σηκωθούν και να πάνε πίσω. Όταν ούρλιαξε, "Κάντε κάτι λαμπερό για τον εαυτό σας και αδειάστε μου τα καθίσματα όλοι'' η Ρόζα σκέφτηκε ότι αν υπάκουε στην εντολή του οδηγού, ''δεν θα έλαμπε ποτέ το φως για όλον το δικό μας λαό." 

Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκε το Συμβούλιο Νεολαίας NAACP στο οποίο ηγείτο, ότι το συμβάν ήταν μια ευκαιρία που είχε δοθεί σ΄εκείνη να κάνει αυτό που είχαν ζητήσει από τους άλλους. Είχε έρθει η ώρα για αυτήν, να γίνει ένα παράδειγμα των όσων μέχρι τότε έλεγε στα κηρύγματά της.

Όταν η Ρόζα αρνήθηκε να μετακινηθεί, ο οδηγός του λεωφορείου πήγε πίσω και ρώτησε: '' Έχεις σκοπό να σηκωθείς;'' Εκείνη τον κοίταξε στα μάτια και είπε: "Όχι". Με ηρεμία του εξήγησε ότι ήταν ίση με οποιοδήποτε άλλον επιβάτη. "Λοιπόν, σε συλλαμβάνω", της είπε. Η απάντησή της ήταν απλή, "Μπορείτε να το κάνετε αυτό."

Η Πάρκς αντιλαμβανόταν τους κινδύνους. Πολλές άλλες μαύρες γυναίκες είχαν ξυλοκοπηθεί, βιαστεί, ακόμη και εκτελεστεί όταν η αστυνομία τις συνέλαβε γιατί αρνήθηκαν να παραχωρήσουν τις θέσεις τους. 

''Όπως καθόμουν εκεί, προσπάθησα να μην σκέφτομαι τι μπορεί να συμβεί. Ήξερα ότι οτιδήποτε ήταν πιθανό.'' 

Παρ ότι η Ρόζα Πάρκς δεν είχε προγραμματίσει μια σύλληψη, αισθανόταν ότι κάποτε θα ερχόταν αυτή η μέρα. Όπως είπε σε έναν ερευνητή, χρόνια αργότερα, από καιρό αισθανόταν έτοιμη, αν της έλεγαν ποτέ να σηκωθεί για κάποιον λευκό επιβάτη, να παραμείνει στη θέση της και να αρνηθεί να το πράξει. Η ιστορικός Jeanne Theoharis έχει γράψει για το περιστατικό:

"Εκείνο το βράδυ, που βρισκόταν στο λεωφορείο, έλαμψε κεραυνός στη σιωπή της. Μέσα στο ήρεμο κεραυνό της Ρόζας Παρκς ήταν οι σκέψεις για το πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη σύλληψή της ώστε να οργανώσει την κοινότητα.

Σημειώσεις

Brown v. Board of Education of Topeka, 347 U.S. 483 (1954) Brown κατά Συμβουλίου Εκπαίδευσης της Topeka, 347 ΗΠΑ 483 (1954), ήταν μια υπόθεση ορόσημο για το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, που έκρινε το νόμο του κράτους περί ιδρύσεως ξεχωριστών δημόσιων σχολείων για μαύρους και λευκούς μαθητές, ως αντισυνταγματικό. Η απόφαση ανέτρεψε την απόφαση Plessy κατά Ferguson του 1896, η οποία επέτρεπε στο κράτος να εφαρμόζει το μέτρο του διαχωρισμού στη δημόσια εκπαίδευση. Η απόφαση που εκδόθηκε στις 17 Μαΐου του 1954 ήταν ομόφωνη (9-0) και ανέφερε ότι ''οι ξεχωριστές εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις είναι εγγενώς άνισες''. Το αποτέλεσμα ήταν ο εκ του νόμου (de jure) φυλετικός διαχωρισμός να κριθεί ως παραβίαση της ρήτρας περί Ίσης Προστασίας της Δέκατης Τέταρτης Τροποποίησης του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η απόφαση άνοιξε το δρόμο για την ολοκλήρωση της κατάργησης των φυλετικών διακρίσεων και ήταν μια σημαντική νίκη του Κινήματος Πολιτικών Δικαιωμάτων και πρότυπο για πολλές μελλοντικές περιπτώσεις.

Η γνωμοδότηση του Δικαστηρίου γράφτηκε από τον Warren. Ο ίδιος επισημαίνει, πρώτον, ότι το ιστορικό πλαίσιο της έγκρισης της δέκατης τέταρτης τροποποίησης δεν εφαρμοζόταν, καθώς οι απόψεις των νομοθετών στο θέμα ήταν διαφορετικές, ότι το δικαστήριο είχε αρχικά ερμηνεύσει αυστηρά τη ρήτρα περί ίσης προστασίας και απαγόρευε τις διακρίσεις, πριν έρθει το δόγμα ''διαχωρισμένοι αλλά ίσοι''. Σημειίωσε, δε, ότι η δημόσια εκπαίδευση ήταν σχεδόν ανύπαρκτη το 1896 και έγινε ''ίσως μια από τις πιο σημαντικές λειτουργίες του κράτους." Δεδομένης της σημασίας της εκπαίδευσης για το μέλλον του παιδιού, είναι σαφές ότι ''αν το κράτος επιλέγει να την προσφέρει, θα πρέπει να την προσφέρει σε όλους, υπό ίσους όρους'', γιατί η εκπαίδευση είναι η αρχή της Ίσης Προστασίας των πολιτών.

Οι νόμοι Jim Crow είναι μια σειρά από διατάγματα και κανονισμούς που θεσπίστηκαν γενικά σε δήμους ή στις πολιτείες του Νότου των ΗΠΑ, μεταξύ των ετών 1876 και 1965. Αυτοί οι νόμοι, που αποτέλεσαν ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του φυλετικού διαχωρισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες, διαχώριζαν τους πολίτες φυλετικά και, αντιτιθέμενοι στο δικαίωμα της ισότητας, επέβαλαν το διαχωρισμό σε όλους τους δημόσιους χώρους και τις υπηρεσίες.

Jeanne Theoharis: Η Τζέιν Θεοχάρης είναι διακεκριμένη καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Brooklyn College. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, και από το Πανεπιστήμιο του Michigan.Ο πατέρας της είναι ο Άθαν Θεοχάρης

Το βιβλίο της ''Η Επαναστατική ζωή της κυρίας Ρόζας Πάρκς'', κέρδισε το 2014 το NAACP Image Award και το 2013, το Letitia Woods Brown Award από το Σύνδεσμο Μαύρων Γυναικών Ιστορικών.

Το θέμα γράφτηκε από Α.Β για το Historia blog

 πηγή: http://ellada-history.blogspot.gr/


Το θέμα συνεχίζεται στο Το Μποϋκοτάζ των λεωφορείων (ά μέρος)